۵ عامل اصلی ریکاوری در یک محیط کاری پر استرس

انتظارات کاری هر روز بیشتر می‌شود و با افزایش سرعت کار، ناامنی شغلی و محیط‌های پیچیده کاری، فشار زیادی روی کارکنان می آورد. سازمان‌ها تلاش می کنند تا با دادن عضویت رایگان در کلوپ‌ ورزشی و ماساژ، به کارمندان خود کمک کنند. اما برای ریکاوری، به چیزی بیش از یک ساعت ورزش نیاز است. آخرین یافته‌های علمی در زمینه روانشناسی مثبت نشان می‌دهد که پنج عنصر اساسی می‌توانند به ریکاوری کامل از کار استرس زا کمک کنند.

استرس و عدم ریکاوری

وقتی نمی‌توانیم پاسخگوی انتظارات باشیم، استرس می‌گیریم. با این حال استرس لزوماً برای ما بد نیست. تا زمانیکه بتوانیم بعد از یک برهه پراسترس، ریکاوری کنیم، مضرات تنش و استرس زیاد نخواهد بود. با این حال، مقابله دائمی با عوامل استرس‌زای مزمن و حاد، باعث ضعف جسمانی می‌شود (یا به اصطلاح بار آلوستاتیک) و می‌تواند تاثیر زیادی روی سلامتی داشته باشد.

استرس مزمن و مخصوصاً نداشتن ریکاوری، می‌تواند روند بیماری را تسریع کرده و منجر به بیماری‌های مزمن شود. پارادوکس اینجا است که واکنش جسمانی به استرس باید به حفظ سلامتی کمک کند، اما همین واکنش‌ها به خودی خود مضر هستند. پس استرس فی‌نفسه، مضر نیست اما نداشتن ریکاوری مناسب می‌تواند، زیانبار باشد.

مدلی برای ریکاوری کاری

برای ریکاوری از یک روز کاری پراسترس چه کاری انجام می‌دهید؟ استراتژی‌های زیادی در این زمینه وجود دارد، برخی از آنها شامل فعالیت‌های بیشتر مثل ورزش کردن یا فعالیت‌های منفعل‌تر مانند تماشای تلویزیون می‌ باشد. طبق مدل درآما از نیومان، تی و داینر دو بخش اصلی برای ریکاوری وجود دارد:

1. پیشگیری (کاهش تقاضا)
2. پیشرفت (کسب منبع)

از این دو مورد باید برای تمدد اعصاب کارمندان استفاده شود. ۵ عنصر اصلی در این دو حوزه قرار دارند که برای ریکاوری کاری و سلامت فردی به کار می‌روند:

1. ریکاوری جدایی

2. استقلال

3. مهارت

4. معنا

5. ارتباط

ریکاوری جدایی از محیط کار

دور شدن از محیط کار برای ریکاوری حائز اهمیت است، به خصوص وقتی که این رابطه را از نظر روحی قطع می‌کنیم. برای رسیدن به بیشترین میزان ریکاوری، فعالیت‌های اوقات فراغت نباید مشابه فعالیت‌های زمان کار باشد. بنابراین، آرایشگرهایی که موی دوستان خود را بعدازظهرها کوتاه می‌کنند یا ماموران مالیاتی که آخر هفته‌ها را صرف پرکردن گزارش مالیاتی دوستان خود می‌کنند، در زمان مرخصی‌شان نمی‌توانند یک ریکاوری یکسان داشته باشند با این که به صورت داوطلبانه این فعالیت‌ها را پذیرفته‌اند (به خصوص اگر از انجام آنها لذت نبرند). زمان‌هایی که مشغول کار نیستید ولی به کار فکر می‌کنید، عین این اتفاق رخ می‌دهد. برای داشتن بیشترین میزان ریکاوری، باید بتوانید از نظر روانی از کار فاصله بگیرید و روی موضوعی متفاوت تمرکز کنید.

باید مطمئن شوید که فعالیت‌های اوقات فراغت، شما را از موضوعات مرتبط با کار جدا می‌کند. این فعالیت‌ها می‌تواند در قالب خوابیدن، تماشای تلویزیون یا دراز کشیدن در ساحل باشد. اما برای اینکه راحت‌تر از یک روز شلوغ کاری فاصله بگیرید باید درگیر رفتارهای هیجان‌انگیز یا سرگرمی‌هایی شوید که تمام توجه شما را می‌طلبد نظیر بازی فوتبال، نقاشی کردن.

استقلال

تحقیقات نشان می‌دهد که استقلال و خودمحور بودن از عوامل مهم برای سلامتی است. وقتی بعد از تمرین ورزشی در یک باشگاه محلی که عضو وفادار آن هستید، به ملاقات یکی از دوستانتان می‌روید که به تازگی شغلش را از دست داده است و بعد با سرعت به منزل می‌روید تا مراقب کودکتان باشید در حالیکه همسرتان مشغول کلاس‌های دانشگاه است، احتمالاً در انتهای روز سرحال نخواهید بود. مهم است که چه حسی به فعالیت‌های خود دارید. اگر این امور به عنوان یک وظیفه باشد، یکی از مهم‌ترین عناصر سلامتی را از دست داده‌اید، چراکه دیگر نمی‌توانید زمان خود را به طور مستقل برنامه‌ریزی کنید.

خیلی خوب است که بتوانید به صورت آزادانه و مستقل برای فعالیت‌های تفریحی خود تصمیم گیری کنید زیرا مطابق انگیزه ذاتی تان و از عناصر اصلی سلامتی محسوب می‌شود. زمانیکه حس کنید می‌توانید حداقل بخشی از زمان فراغت خود را مستقل و آزادنه برنامه ریزی کنید، از فعالیت‌هایی که انجام می‌دهید، بیشترین ریکاوری و لذت را خواهید داشت.

این دو روش مستقل بودن را می‌توانید امتحان کنید:

• فکر کنید فعالیت‌هایی که انجام می‌دهید به چه دلیل باعث حس رضایت شما می‌شوند. به عنوان مثال اگر سگ خود را برای پیاده‌روی می‌برید (آیا دوست دارید برنامه تلویزیونی خاصی را ببینید)، به خاطرات خوشی فکر کنید که با سگ‌تان داشته‌اید. به یاد آورید شادی و لذتی که این موجود کوچولو به زندگی شما داده و اینکه چقدر خوش شانس بوده‌اید که صاحب این سگ شده‌اید. قدرشناس دوستان خود باشید. قدرشناسی منجر به احساسات مثبت و بهبود سلامتی می‌شود. به جای اینکه در خانه استراحت کنید، بیرون بروید با این کار علاوه بر انگیزه مضاعف، حس مستقل بودن بیشتری خواهید داشت.
• اتفاقی که امروزه افتاده این است که زمان اوقات فراغت ما با فعالیت‌های مختلف پر شده است. با اینکه ما این فعالیت‌ها را انتخاب کرده‌ایم، اما تعداد آنها و نداشتن وقت آزاد به ما این حس را می‌دهد که اسیر برنامه‌های خودمان شده‌ایم. برای اینکه وقت آزاد داشته باشید باید زمان‌هایی را در تقویم خود به عنوان «وقت من» در نظر بگیرید. به این ترتیب می‌توانید تصمیم بگیرید که اوقات خود را چطور بگذرانید. شاید در نهایت هم همان کارهای روزمره را انجام دهید، اما با اتخاذ این تصمیم، حس استقلال بیشتری خواهید داشت.

مهارت

زمانی که از توانایی‌هایتان برای غلبه بر چالش‌ها استفاده می‌کنید، در واقع در آن کار مهارت دارید و می‌توانید ترقی و پیشرفت را تجربه ‌کنید. یکی از مهم‌ترین مفاهیم روانشناسی مثبت که به مهارت مرتبط است، مفهوم غرقه‌گی است. غرقه‌گی تجربه‌ای است که در اثر توازن بین چالش‌ها و قابلیت‌ها به دست می‌آید. چالش‌های متعدد باعث استرس می‌شود. اما تعادل مناسب می‌تواند منجر به غرقه‌گی شود یعنی فرد تمام فکر خود را روی یک فعالیت قرار می‌دهد و زمان را به فراموشی می‌سپارد. مهارت مولفه مهمی در حوزه ریکاوری محسوب می شود. تلاش، توانایی و تعهد در کنار هم، به سلامتی و رضایت بیشتر از زندگی می‌شود. چه زمانی غرقه‌گی را در زندگی خود تجربه کرده‌اید؟ چرا فعالیت جدیدی مثل یادگیری یک زبان جدید یا ثبت نام در کلاس مورد علاقه‌تان را امتحان نمی‌کنید؟

معنا

علاقه‌مندان به روانشناسی مثبت می‌دانند که معنا، عنصر مهمی در موفقیت‌آمیز بودن ریکاوری کاری است چراکه نقش بسزایی در سلامتی دارد. انجام فعالیت‌هایی که به زندگی هدف می‌دهند و باعث کاهش احساسات منفی و ایجاد حس آرامش خیال است، بر خود ارزشی تاکید کرده و مسیر ترقی و پیشرفت را تسهیل می کند. بنابراین، وقتی برای اوقات فراغت خود هدف داشته باشید، حس آرامش بیشتری پیدا می‌کنید. هنوز سرگرمی پیدا نکرده‌اید، که هدفمند باشد؟ شاید هم باید به فعالیت‌های خود نگاهی بیندازید تا به هدف آنها پی ببرید؟

ارتباط

ارتباط با دیگران از مهم‌ترین ویژگی‌ها در زندگی محسوب می‌شود و با سلامت ذهنی ارتباط دارد چرا که یکی از نیازهای اصلی ما انسان‌ها به حساب می‌آید. وقت گذراندن با دوستان باعث تحریک احساسات مثبت و نهایتاً هم بهبود سلامتی می‌شود. این موضوع را به خصوص وقتی تجربه کرده‌اید که به شدت استرس دارید و هیچ انرژی ای برای مصاحبت با دوستان‌تان ندارید. طبق مدل ﻓﺮﻭﺩﻧﺒﺮﮔﺮ و نورث، کناره‌گیری از ارتباطات اجتماعی نشانه‌ای از افسردگی ناشی از استرس است و در واقع آن را تشدید می‌کند. از سوی دیگر، دوستان می‌توانند منبع خوبی برای سرگرمی‌ و تفریح باشند. آخرین باری که در یک بازی شرکت کرده‌اید چه زمانی بوده؟ وقتی که از یک تپه برفی به پایین سُر می‌خوردید یا برای یک مهمانی خاصی، لباس مخصوص پوشیدید، کودک درون شما چگونه بود؟ از طریق همین کودک درون است که می‌توانیم با دیگران رابطه برقرار کنیم. تحقیقات نیز نشان داده که بازی کردن باعث می‌شود علاوه بر زیاد شدن اعتماد به نفس، اعتماد به تصمیم‌گیری و استقبال از تجربیات جدید هم افزایش یابد.

ریکاوری از کار فقط با فاصله گرفتن از محیط اداره امکانپذیر نیست. اگر در طول اوقات فراغت‌تان نیز به کار فکر می‌کنید، بهتر است در فعالیت‌هایی شرکت کنید که تمام فکر و توانایی، تلاش و تعهد شما را درگیر می‌کند، این فعالیت‌ها، توجه شما را به سمتی غیر از کار معطوف می‌کنند. اگر حس بیرون رفتن و ملاقات با دوستانتان را ندارید یا انرژی پیاده‌روی بعد از یک روز کاری طولانی را ندارید، کمی تامل کنید. با اینکه برای بیرون رفتن از منزل باید همت داشته باشید، اما فراموش نکنید که فعالیت و ارتباط با دیگران، منبع عظیم انرژی بوده و بعد از آن حس بهتری خواهید داشت. بنابراین اگر به خوبی مواظب خودتان باشید و به شکلی مناسب از کار فاصله بگیرید، می‌توانید بهترین عملکرد را در محل کار داشته و مراقب دیگران نیز باشید.

جهت کسب اطلاعات بیشتر در حوزه روانشناسی صنعتی و سازمانی، مطالعه کتاب فرهنگ واژگان روانشناسی صنعتی و سازمانی را به شما توصیه می کنیم. پس با ما تماس بگیرید.